Vadertje Vandenbroucke

In het debat(?) over de positie van links in Terzake 09 van 19 mei voelde Frank Vandenbroucke zich duidelijk goed in zijn vel. Ik plaats een vraagteken bij het woord debat omdat het geheel eerder als een monoloog van het SP.A-kopstuk omschreven moet worden. Vandenbroucke was natuurlijk centrale gast in het programma en genoot daar zichtbaar met volle teugen van. Zo kreeg hij onmiddellijk voor het debat de gelegenheid om zich in een tête a tête met Kathleen Cools van zijn meest sympathieke (of slijmerige, het is maar hoe je het bekijkt) kant te laten zien. En dus stapte hij meer dan vol van zichzelf naar de debattafel, waar hij op het aangezette elan verder oreerde, daarin nauwelijks door ankers Cools en Verstraete gehinderd. Een mooi meegenomen nummertje zelfverheerlijking, met Peter Mertens en Geert Lambert als figuranten en obligaat afgerond met de vooraf opgestelde conclusies van Carl Devos. Verkiezingsdebat anno 2009! Maar dat wisten we natuurlijk al langer.

Wat mij vooral bijblijft, is het moment waarop Vandenbroucke zich plots tot Mertens en Lambert richtte met de oproep om links niet te verdelen maar mee te gaan in een groot en sterk socialistisch project (SP.A, wel te verstaan). Plots ontpopte Vandenbroucke zich tot een bezorgde en plichtsbewuste pater familias die de afgedwaalde zonen met zalvende woorden terug naar de stal wil leiden. Op die manier speelt hij handig in op wat Lieven Verstraete in de inleiding van het gesprek als het actuele cliché over links omschreef: links is de pedalen kwijt, is hopeloos verdeeld en heeft daarom totaal geen slagkracht. Vandenbroucke suggereert nu dat wat links verdeelt, slechts details zijn en de moeite niet waard om over te kibbelen.

Die drang om links te verenigen kan misschien socialistisch lijken, maar is dat helemaal niet. Het is integendeel veeleer een liberale betrachting. In haar boek ‘Over het Politieke’ omschrijft Chantal Mouffe de liberale ideologie als een ideologie die geen verschil verdraagt. Het is haar streven om het politieke landschap (en daarbij aansluitend de hele samenleving) zoveel mogelijk te egaliseren, om elk verschil te herleiden tot een te verwaarlozen nuance. Ze wil dat doen vanuit de overtuiging dat een echte democratie pas mogelijk is wanneer iedereen zich tot dezelfde consensus bekend heeft.

In het centrum en ter rechterzijde van ons politieke landschap is dat mechanisme zeer goed zichtbaar. Het wordt bevolkt met partijen die zich allemaal terugvinden in een liberale consensus, namelijk die van de vrije markt. De verschillen zijn vaak inderdaad verwaarloosbaar. Of zoals Jaap Kruithof het stelde: er zijn alleen nog neo-liberalen. Zo kan bijvoorbeeld Jean-Luc Dehaene vandaag zeggen dat er weinig verschil is tussen hemzelf en Guy Verhofstadt. Zo kan een SP.A-minister vandaag zeggen dat het nieuwe boek van Verhofstadt een ‘socialistisch werkstuk’ is. En zo zie je ook dat vandaag elke partij zich dezelfde etiketten toebedeelt: ze zijn allemaal liberaal en ook sociaal en ook progressief en ook groen.

Vandenbroucke toont zich met zijn oproep tot samensmelting in feite een echte liberaal. Hij tracht de verschillen te banaliseren en zo de linkerzijde in te lijven bij de grote consensus. Niet echt verbazingwekkend, want zijn partij is niet in het minst ten prooi aan het liberale mechanisme van egalisering. Het is een partij die de liberale marktideologie heeft ingeslikt en die met een sociaal gekleurd sausje overgiet. Het is dan ook de partij die na jarenlange regeringsdeelname beschaamd moet erkennen dat de armoede in ons land stijgt, dat we de laagste pensioenen van Europa uitkeren, dat er steeds meer gezinnen en jonge mensen dakloos zijn, dat dertig procent van onze jongeren bij gebrek aan perspectieven dreigt verloren te gaan in probleemgedrag, dat mensen massaal hun job verliezen, en ga zo maar verder.

De oproep van Vandenbroucke aan de PVDA+ om links niet te verdelen, is dan ook een erg misplaatste omkering van de werkelijkheid. Wie verdeelt nu eigenlijk links? De SP.A, die gaandeweg haar socialistische beginselen heeft verloochend, verdeelt om te beginnen zichzelf. Er is nu enerzijds de SP.A van Vandenbroucke en anderzijds de SP.A-Rood van Erik Debruyn, eigenlijk een partij binnen de partij die snel gedwongen zal worden om af te scheuren. En ongetwijfeld heeft de SP.A, door zich te bekennen tot de liberale consensus, heel wat achterban de straat opgejaagd, op zoek naar een links alternatief.

Slagkracht is niet altijd gelijk aan numerieke sterkte. Slagkracht heeft op termijn meer te maken met beginselvastheid. In die zin is een kleine maar consequente PVDA+ veel interessanter dan een grote SP.A die tegelijk warm en koud blaast. De PVDA+ is namelijk een partij die zich voorneemt om het socialisme in ere te herstellen en het opnieuw op de politieke kaart van België te zetten. Dat is een wezenlijk verschil met de SP.A van Frank Vandenbroucke, geen detail. En voor echte socialisten bestaat een echte democratie alleen in de erkenning van het verschil.

Aan Johan Sanctorum

Beste Johan Sanctorum,

in De Standaard van 14 mei gaat u heftig tekeer tegen de artiesten die volgende zondag deelnemen aan het Belgavox-concert aan het Atomium in Brussel. Ik sta zelf niet op de affiche, maar voel mij als acteur en sympathisant van het initiatief wel door uw uitlatingen aangesproken. Dat u als vurig pleitbezorger van de Vlaamse Republiek niet opgezet bent met een muzikaal evenement dat de Belgische eenheid wil bevorderen, dat spreekt voor zich. Maar wat mij mateloos ergert, is de platvloerse manier waarop u mensen uit de culturele sector die uw Vlaamse luchtspiegelingen niet appreciëren, beschimpt en bespuwt. U verwijt hen dat ze zich verliezen in ‘het flou van de feel-good-shows, Sportpaleisachtige massa-euforie, goedkope emo-filosofietjes rond samenhorigheid en de regelrechte politieke manipulatie die hen ontgaat’. U beweert dat achter hun engagement ‘een behoorlijke dosis onnozelheid en gebrek aan kritische massa’ schuilt. Ze vormen voor u dan ook ‘het naïefste deel van onze gitaarpopulatie’.

U hebt gelijk als u zegt dat mensen in het culturele veld hun standpunten zelden met intellectuele argumenten onderbouwen. Ze doen dat inderdaad veelal vanuit de buik, met gevoelsargumenten. Maar het getuigt van een zeer ergerlijk dédain om hen daarom meteen af te schilderen als idioten die zich gewillig laten manipuleren ten behoeve van allerlei duistere politieke doeleinden. Voor mij sluiten de artiesten die aan het Belgavox-concert deelnemen aan bij de meerderheid van Belgische burgers die met hun kleine teen aanvoelen dat het communautaire gewauwel en de schreeuw om Vlaamse onafhankelijkheid voortkomen uit allerlei obscure betrachtingen waar geen zinnig mens enige boodschap aan heeft. Zo zegt het buikgevoel van menig burger bijvoorbeeld heel duidelijk dat een onafhankelijk Vlaanderen in geen enkel opzicht de geschikte remedie kan zijn voor de financieel-economische crisis die vandaag de hele wereld treft. En ik denk dat deze vanuit de buik gestuurde mening (hoe wispelturig en tegenstrijdig door de buik gestuurde meningen ook kunnen zijn) door een intellectueel als uzelf gerespecteerd moet worden, ook al druist ze in tegen uw intellectueel gemotiveerde overtuiging. Desgewenst kan u proberen ze op een beschaafde manier te beïnvloeden. Maar u verkiest erop te spuwen. En daarmee verraadt u een ondraaglijk elitarisme. Meningen zijn niet exclusief voorbehouden voor het verheven intellectuelenkluitje waartoe u behoort. Wat bovendien ook van een onsmakelijke pretentie getuigt, is dat u er blijkbaar van uitgaat dat artiesten geen politieke mening kunnen hebben. Als ze zich over een politiek thema uitspreken, zijn ze volgens u per definitie misleid. De artiesten die zondag aantreden, hebben zich dus natuurlijk blindelings voor de kar laten spannen van de Belgicistische lobby. Dat al deze mensen, om welke uiteenlopende redenen dan ook, de valabele overtuiging zouden kunnen koesteren dat separatistische plannen geen heil brengen en het op de spits gedreven antagonisme tussen Vlamingen, Walen en Brusselaars een hoog ontwikkelde samenleving als de onze onwaardig is, dat is voor u duidelijk geen optie. Artiesten zijn dom en naïef, zo eenvoudig is het.

In november vorig jaar publiceerde u een tekst waarin u een schare Vlaamse schrijvers schoffeert, omdat ze niet willen meegaan in uw Vlaams visioen. In die tekst stelt u dat schrijvers als Hugo Claus, Tom Lanoye, Dimitri Verhulst en nog een rij anderen hun Vlaamse identiteit – die ze in hun werk rijkelijk zouden etaleren en cultiveren – als ‘zelfverklaarde rebellen van overwegend links-progressieve gezindheid’ luidruchtig ontkennen. U noemt hen daarom pathetische ‘parvenu’s die hun afkomst uitstralen én ontkennen’. De vraag die bij dit soort stellingen altijd opduikt is natuurlijk wat die Vlaamse identiteit dan toch wel moge zijn. Maar gelukkig geeft u daarover in uw tekst enige toelichting. Een paar citaten: ‘We zijn ook echte boeren, laag bij de gronds, zonder enige intellectuele aristocratie. Het slijk heeft ons gevormd, meer dan wij de aarde.’ ; ‘Het Menapisch rook naar de aarde, was zwaar, vettig en zwartbruin, de Vlaamse kunst was klodderig en onaf, compositie-arm.’ ; ‘We zijn noch democraten, noch vredelievend, noch rationeel, om de simpele redenen dat kinderen, honden, dwergen, mestkevers,…en al wat dicht bij de aarde leeft, dat ook niet zijn. Het slijk van de IJzervlakte, met alles wat daaraan voorafging en erop volgde, hangt aan ons vel als een tweede huid en vrat zich een weg naar binnen. We zijn “fascisten”, in de infrapolitieke zin die L.P. Boon, Claus en Verhulst er onbedoeld aan gaven: stout, ongemanierd, lomp en lelijk. En zelfs bepaald agressief, anaal gefixeerd, crapuleus, scabreus.’ Het valt mij altijd op dat wanneer de vraag gesteld wordt naar een concrete invulling van het begrip Vlaamse identiteit, er weinig anders uit de bus komt dan wat Breugheliaanse folklore. Pensenkermis, slijk en de geur van stront, ziedaar de Vlaamse identiteit. Dit soort Vlaamse kleiromantiek is misschien leuk om achter uw filosofenbureau te belijden, maar boer Wortel en boer Van Paemel behoren (gelukkig) tot de literaire geschiedenis. En ja, met verse koeiendrek bemeste akkers ruiken lekker, maar aan de andere kant van de taalgrens ruikt die drek precies hetzelfde. U zal het wellicht niet graag horen, maar Vlaamse koeien schijten geen vlaaien met een apart odeur. ‘Van slijk zijn we, en tot slijk zullen we terugkeren’, zegt u aan het eind van uw tekst en u roept de Vlaamse auteurs op om te erkennen wat ze volgens u zouden zijn, namelijk Vlaamse ‘fascisten’. Meer nog, u vindt dat ze die titel als een geuzennaam zouden moeten dragen. Uw spielerei met het woord facisme is ongetwijfeld in grote mate bedoeld als een intellectuele provocatie, maar niettemin zit er een kwalijk geurtje aan. Pensen zijn best lekker, maar als ze geserveerd worden als Vlaamse plat de résistance, dan lust ik ze niet.

Het is voor u wellicht moeilijk te verteren dat uit zowat alle peilingen blijkt dat er voor uw onafhankelijk Vlaanderen absoluut geen meerderheid bestaat. Een ietwat geciviliseerd mens zou zich daarbij neerleggen, of zijn zaak verder bepleiten met een geargumenteerd vertoog. Platvloerse scheldpartijen zijn namelijk zo beschamend. Ze verraden altijd een grote onmacht, een onredelijke nijdigheid en vooral een hondslelijke onverdraagzaamheid. Maar misschien behoort dat ook allemaal tot die met mest geparfumeerde Vlaamse eigenheid.

Ik moet uw geuzennaam niet, meneer Sanctorum. En ik vermoed dat de ruim vijftig artiesten die zondag optreden evenmin geïnteresseerd zullen zijn. En dat is geen weigering uit naïviteit of een plotse opstoot van gemanipuleerd patriottisme, dat is een weloverwogen keuze.

RTV

Vorige zaterdag organiseerde de PVDA+ in Turnhout een persconferentie. De regionale televisiezender RTV werd hierop uitgenodigd, maar stelde als voorwaarde voor hun komst dat Dirk Tuypens aanwezig moest zijn. Geen probleem. Plaats van afspraak was een klein lokaaltje in cultuurcentrum De Warande. Ik heb daar nogal omstandig een aantal redenen uiteengezet waarom ik kandidaat ben bij de komende verkiezingen. Mijn betoog werd integraal gefilmd. Vervolgens trokken we naar het winkelcentrum, waar de RTV-reporter nog een uitgebreid interview afnam van Peter Mertens en van mezelf. Ruim voldoende materiaal dus om een behoorlijke reportage te maken. Het was dan ook bijzonder ontnuchterend om in de RTV-nieuwsuitzending van maandag het resultaat te zien: een item dat precies één minuut en twintig seconden duurde en waarin van mijn uiteenzetting en interview welgeteld één onbeduidende zin overbleef. Het illustreert nog maar eens hoe triest het in medialand gesteld is. En dus zal ik hier met plezier herhalen wat ik op de persconferentie gezegd heb, maar wat voor RTV het uitzenden niet waard was:

‘Vorige week stond in De Standaard een redactioneel artikel waarin gesteld werd dat de politici bang zijn voor de kiezer. Dat lijkt mij een juiste perceptie, die bovendien  niet alleen opgaat voor de verkiezingen die nu voor de deur staan. Bij elke verkiezing zie je hetzelfde fenomeen. In de directe aanloopperiode naar de verkiezingsdatum, op het moment dat de zogeheten verkiezingskoorts uitbreekt, zie je plots hoe politici op de toppen van hun tenen gaan lopen en schichtig om zich heen kijken. Ze zijn als de dood om door de kiezer pijn gedaan te worden. En in diezelfde periode zie je ook hoe alle politici zich uit de naad werken om bij het kiezerspubliek te scoren. Zo snel mogelijk zo veel mogelijk scoren, daar komt het op aan. Dat zijn twee dingen die de moeite waard zijn om even bij stil te staan.

Om te beginnen de angst. Waarom zijn politici in deze campagnetijd zo bang? Misschien moeten we daarom eens teruggaan naar 2007, naar het glorieuze overwinningsmoment van Yves Leterme. De man van achthonderdduizend stemmen verkondigde toen onder meer dat de nieuwe regering tweehonderdduizend jobs zou creëren. Een belofte die hij eenvoudigweg van zijn voorganger Verhofstadt overnam. Die laatste heeft jarenlang hetzelfde beweerd, maar heeft het nooit kunnen realiseren. Een jaar na Letermes overwinning bevinden we ons in een desastreuze financieel-economische crisis en worden mensen met duizenden tegelijk op straat gezet. Nu vind ik het zeer moeilijk om te geloven dat Yves Leterme en al zijn collega’s op dat hoge politieke niveau in 2007 niet wisten dat deze crisis er zat aan te komen. Deze crisis komt niet zomaar uit de lucht vallen. Jarenlang werd hij door topeconomen over de hele wereld voorspeld. Het was alleen maar afwachten wanneer hij zou toeslaan. Leterme en co wisten heel goed dat het systeem zichzelf aan het ondergraven was. Maar met een uitgestreken gezicht beloofden ze tweehonderdduizend jobs. Vandaag hebben de tenoren van de Belgische politiek dan ook een ernstig geloofwaardigheidsprobleem. In hun schoenen zou ik ook bang zijn voor de kiezer.

En dan die drang om te scoren. Het is interessant om te zien op welke manier dat gebeurt. Flashy campagnefoto’s, goedkope slogans, modder gooien, schandalen onthullen,…alles is goed. Alles behalve inhoud. Het politieke terrein is, net als alle andere terreinen in onze samenleving, onderhevig aan een verregaande vervlakking. Politiek is een commercieel product geworden, dat met commerciële strategieën aan de man moet worden gebracht. Politiek wordt verkocht als waspoeder. En in een gecommercialiseerd politiek landschap wordt de burger niet serieus genomen. Hij wordt er behandeld als een dwaze, gedachtenloze consument, die niets anders te doen heeft dan kritiekloos slikken wat hem wordt voorgeschoteld.

In wat ik tot hiertoe geschetst heb, zitten voor mij al twee belangrijke redenen om aan te sluiten bij de PVDA+. Ten eerste is de PVDA+ een partij die niet bang is voor de kiezer. Ze heeft daar ook geen enkele reden toe. Het is een partij met een open en eerlijk programma. Er zijn geen verborgen agenda’s, geen persoonlijke belangen. Er worden geen valse beloften gemaakt. Het programma dat op tafel ligt, is het programma waarvoor men wil gaan, niet meer of niet minder. De PVDA+ is ook eerlijk wat betreft haalbaarheid en perspectieven. Er worden geen wonderen of goocheltrucs in het vooruitzicht gesteld. Het realiseren van een rechtvaardige en sociale samenleving gaat nu eenmaal niet van vandaag op morgen. Het is een werk van zeer lange adem. Ten tweede is de PVDA+ een partij die de burger heel ernstig neemt. Het is een partij die iedereen wil aansporen om op een actieve manier deel te nemen aan het politieke bedrijf. Ze wil dat mensen over politiek nadenken en een groot politiek bewustzijn ontwikkelen. De PVDA+ gaat daarmee regelrecht in tegen de huidige tendens om bij het grote publiek een dodelijke politieke desinteresse te cultiveren.

En dan is er natuurlijk het programma van de partij. Ik onderschrijf dat programma graag. Omdat het een echt sociaal programma is, in het belang van iedereen. Ik wil iedereen aanraden dat programma eens rustig door te lezen. Ik vraag mij namelijk af welk zinnig mens dit programma zou verwerpen. Want wie gaat mij nu in alle ernst vertellen dat het absoluut niet kan dat er een gezondheidszorg ontwikkeld wordt die kwalitatief hoogstaand, voor iedereen toegankelijk en vrijwel kosteloos is? Wie gaat mij zeggen dat het niet kan dat het onderwijs een kwalitatieve impuls krijgt door meer mensen en middelen ter beschikking te stellen, door een degelijke en brede algemene vorming aan te bieden die niet alleen gericht is op het klaarstomen van jonge mensen voor de markt? Wie gaat mij zeggen dat het onaanvaardbaar is om een tewerkstellingsbeleid uit te bouwen dat mensen een echte, vaste job wil bieden met een degelijk loon, dat komaf maakt met de interimmarkt en de hamburgerjobs, dat aandacht heeft voor de kwaliteit van het werk en ijvert voor menselijke werkomstandigheden? Wie zegt mij dat het onaanvaardbaar is om een openbaar vervoer te ontwikkelen dat een echt alternatief kan zijn voor de auto en het verkeersprobleem? Wie gaat er zeggen dat het onverantwoord is om het btw-tarief voor gas en electriciteit terug te brengen van 21% (tarief voor luxeartikelen) naar 6% (tarief voor producten die beantwoorden aan onze basisbehoeften)? Het is maar een greep uit het totale programma, maar bij elk programmapunt kan ik een gelijkaardige vraag stellen.’

Zo heb ik zaterdag in Turnhout een aantal redenen voor mijn kandidatuur bij de PVDA+ toegelicht.